เมื่อวันที่ 3 ธ.ค. 2566 นายแก้วสรร อติโพธิ นักวิชาการอิสระ ออกบทความในรูปถาม- ตอบ เรื่อง Soft Power ไม่ใช่ ศัลยกรรมพลาสติก มีเนื้อหาว่า
ถาม Soft Power คืออะไรครับ ?
ตอบ ตอบอย่างนี้ดีกว่า…ผมขอถามว่าถ้าพูดถึงประเทศอังกฤษแล้ว มีอะไรที่คุณชมชอบอยากไปเที่ยว อยากจะมี อยากจะเลียนแบบกับเขาบ้าง
ถาม ผมอยากไปดู แข่ง FA-Cup, ไปพระราชวังบั้คกิ้งแฮม, ชมพิพิธภัณฑ์, แข่งม้าข้ามเครื่องกีดขวาง, อยากส่งลูกไปเรียนต่อที่อังกฤษ ฯลฯ
ตอบ ที่พูดมานั่นแหละครับ Soft Power ของอังกฤษ ที่พัฒนาก่อตัวขึ้น สั่งสมขึ้นโดยธรรมชาติตามรากเหง้าของเขา รัฐบาลอังกฤษพึ่งโผล่หัวมาสำรวจ มาสอบถามกลุ่มผู้เกี่ยวข้อง แล้วปรึกษาตกลงวางมาตรการช่วยเหลือส่งเสริม ตามเท่าที่จะทำได้ในกรอบของรัฐเท่านั้น เหตุเพราะได้คิดว่าเป็นหน้าตาเป็นประโยชน์ในทางการค้าทางความสัมพันธ์ระหว่างประเทศด้วย
ถาม รัฐเป็นเจ้ากี้เจ้าการ สร้าง Soft Power ได้ไหม ?
ตอบ ไม่ได้ เป็นได้แค่พันธมิตรเข้ามีส่วนช่วยเหลือส่งเสริมเท่านั้น อย่าง FA-Cup มันเป็นวิวัฒนาการในสังคมกีฬาของเขาเอง พอมีคุณภาพทอดเงาออกมาเป็นหน้าเป็นตาของอังกฤษ ถึงมากี๊บก๊าบวี้ดบึ้มเชียร์กันในภายหลังว่า นี่คือ Soft Power ของเรา
ถาม เห็นคณะกรรมการของรัฐบาล ประกาศจะจัดการให้งานสงกรานต์เป็น Soft Power ของไทย เป็นซุปเปอร์เฟสติวอลของโลก ให้สาดน้ำกันทั้งเดือนไปเลย
ตอบ สงกรานต์เป็นประเพณี เดิมมีวันเดียว แล้วต่อมาถึงขยายอีกสองวันจะได้เป็นวันกลับบ้านรวมครอบครัวไปด้วย ส่วนที่เป็นวันไหล คือไหลไปมีที่พระประแดง ที่ชลบุรีตามหลังมาด้วยนั้น นั่นก็เป็นประเพณีเฉพาะถิ่นเขา รัฐบาลจะให้ไปจัดตามจังหวัดอื่น เรียงไล่กันไปทั้งเดือนทั้งประเทศด้วย อย่างนี้มันก็เป็นของปลอมของแต่งสมมติขึ้นมา ชาวบ้านเขาก็ไม่เอา ไม่ออกมาสาดน้ำด้วยหรอกครับ
ขืนทำไปมันก็เป็นเหมือนทำศัลยกรรมพลาสติก สร้างใบหน้าใหม่ขึ้นมาลวงโลกเท่านั้นเอง อยู่กับใบหน้าเดิมแล้วแต่งให้ดูใสสดชื่นบ้างก็พอแล้วนะครับสำหรับการอยู่ในโลกนื้ ใครที่ผ่าตัดทำหน้าเทียมจนจำหน้าไม่ได้ไปแล้ว ก็กรุณาอย่าฟุ้งซ่านลามปามมาทำศัลยกรรมวัฒนธรรมของผู้คนในบ้านนี้เมืองนี้เขาเลยนะครับ
ถาม มันไม่มีมีอะไรในไทยที่พอจะตกแต่งจัดการให้เป็นหน้าเป็นตาจนขึ้นชื่อในโลกบ้างไม่ได้เชียวหรือ
ตอบ ถ้าว่าเฉพาะที่ทอดเงาออกมาให้โลกเห็นแล้วชื่นชมแล้วนั้น ผมก็ว่าประเพณีศิลปวัฒนธรรมที่เกาะเกี่ยวกับสถาบันกษัตริย์ของเรานั่นก็แรงมากนะครับ ดังนั้นเมื่อต่างชาติเขาเข้ามาชมพระบรมมหาราชวังกับวัดพระแก้วแล้ว เราก็น่าจะเติมพิพิธภัณฑ์ประมวลภาพและข้อมูลเหล่านี้เข้าไปด้วย ทั้งขบวนพระพยุหะยาตราทางชลมารค, พระราชพิธีแรกนาขวัญฯลฯ
เรื่องอาหารไทยผลไม้ไทยนี่เหมือนกัน ถ้ารู้จักพัฒนายุทธศาสตร์ทั้งระบบแล้วให้ร้านอาหารไทยทั่วโลกเป็นเรือธง ก็น่าจะไปได้อีกไกลมาก
ถาม หนังไทย แฟชั่นไทย ได้ไหมครับ
ตอบ ผมยังไม่เห็นศักยะภาพรวมหมู่ ที่จะเกิดเป็นกลุ่มการผลิตอันเข้มแข็งขึ้นมาได้ อย่างกลุ่มผ้าไทยเรามีแล้ว แต่กลุ่มออกแบบ กลุ่มจัดแฟชั่น กลุ่มผลิดเสื้อผ้าแบรนด์เนม พวกนี้มันต้องได้ฝีมือพร้อมหน้าพร้อมตา ถึงจะเกิด Soft Power ในทางแฟชั่นแบบฝรั่งเศสเขาได้ ศักยะภาพพร้อมหน้าแบบนี้ไม่มีเลย
ถาม สรุปแล้ว เรื่อง Soft Power นี้ รัฐควรต้องทำอะไรได้บ้าง
ตอบ อย่าเอาเรื่องนี้มาวี๊ดบึ้ม อย่าทำศัลยกรรมสร้างหน้าเทียม เลือกเป้าหมายที่มีศักยะภาพมีตัวตนและต้นทุนอยู่แล้วมาเสริมต่อตามครรลองเดิมของเขาเช่นนี้จึงจะเห็นผลได้ ความเข้าใจนั้นก็ต้องให้ชื่อโครงการไปตามเนื้อผ้า เช่นโครงการพัฒนาครัวไทยเป็นครัวโลก โครงการพิพิธภัณฑ์ศิลปะวัฒนธรรมเฉลิมพระเกียรติ์ ฯ ทั้งหมดนี้ไม่ต้องเอ่ยอ้างคำว่า Soft Power เลยก็ได้
Soft Power เป็นแค่เงาไม่ใช่ตัวตน อย่าหลงไปสร้างเงา คนไม่ใช่หมา อย่าหลงไปเห่าชิ้นเนื้อที่มองเห็นในน้ำด้วยความหิวโหย
